Uraz kolana - i co dalej?

Uraz stawu kolanowego, skręcenie na nartach, podczas gry w piłkę nożną lub podczas biegu na nierównej powierzchni charakteryzuje się nagłym silnym bólem. Często towarzyszy temu odczucie i słyszalny trzask lub chrupnięcie. W przypadku poważniejszych obrażeń dochodzi do wystąpienia obrzęku. Może on wystąpić natychmiast po zdarzeniu lub już kilka godzin po nim. Kolano często blokuje się w ograniczonej pozycji, a zmiana tej pozycji łączyć się może z dużym bólem. Przy uszkodzeniach więzadeł pojawia się niestabilność i wrażenie "uciekania" kolana w czasie próby jego obciążania.

Najczęstszy uraz kolana to naciągnięcie i skręcenie (42.1%), stłucznia i otarcia (27.1%), rany (10.5%). Najczęściej do urazów dochodzi podczas uprawiania sportu i rekreacji (49.3%), podczas poruszania się po domu (30.2%), oraz podczas prac domowych (13.6%). Najczęstsze wśród sportowców są uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego ACL (20.3%), uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej (10.8%), uszkodzenie łąkotki bocznej (3.7%), uszkodznie więzadła pobocznego piszczelowego MCL (7.9%), uszkodzenie więzadła pobocznego strzałkowego LCL (1.1%), uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego PCL (0.65%).

Aktywności prowadzące do większości urazów to piłka nożna (35%) oraz narciarstwo (26%). Uszkodznie więzadła pobocznego strzałkowego LCL występuje głównie w tenisie i gimnastyce, więzadła pobocznego piszczelowego MCL w judo i narciarstwie. Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego ACL występuje w piłce nożnej, ręcznej oraz siatkówce. Uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego PCL najczęściej wiąże się z piłką ręczną, uszkodzenie łąkotki bocznej ML w gimnastyce i tańcu, a łąkotki przyśrodkowej MM szczególnie w piłce nożnej, tenisie ziemnym i bieganiu (jogging).

Ryzyko urazu narciarskiego stawu kolanowego wynosi 3.5 na każdy 1000 narciarzy w skali roku. Skręcenie kolana to 33% wszystkich urazów Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego ACL i pobocznego piszczelowego MCL to łącznie 33% uszkodzeń. Złamania kości piszczeli to prawie 7% wszystkich obrażeń. Pozostałe uszkodzenia to uszkodznia łąkotki przyśrodkowej, więzadła pobocznego bocznego LCL i inne rzadzej występujące.

• Stłuczenia, rany
• Skręcenia
• Uszkodzenia więzadeł (więzadła krzyżowego przedniego ACL, więzadła krzyżowego tylnego PCL, więzadła pobocznego piszczelowego MCL, więzadła pobocznego strzałkowego LCL, uszkodzenie kompleksu tylno- bocznego PLC), uszkodzenie troczka rzepkowo- udowego przyśrodkowego MPFL
• Uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej MM, uszkodzenie łąkotki bocznej ML, uszkodzenie rogu tylnego łąkotki przyśrodkowej (uszkodzenie korzenia łąkotki przyśrodkowej, uszkodzenie łąkotki typu rączka od wiaderka
• Uszkodzenie chrząstki stawowej, złamanie podchrzęstne, osteochondritis dissecans
• Zwichnięcie boczne rzepki
• Złamania wewnątrzstawowe głównie kłykci kości udowej i piszczelowej

W zależności od typu więzadła i rodzaju uszkodzenia. Generalnie zerwanie podlegające leczeniu zachowawczemu od 2 do 8 tygodni. Zerwanie więzadła ze wskazaniem do leczenia operacyjnego od 3 miesięcy w przypadku naprawy więzadła (reinsercja ACL, reinsercja MCL, inne) do 6-12 miesięcy przy rekonstrukcjach więzadłowych (rekontrukcja więzadła krzyżowego przedniego metodą BTB najkrócej, bo około 3 miesięcy).

Uraz kolana z zerwaniem więzadła to poważne obrażenie. Podczas urazu występuje silny ból, trzask a następnie obrzęk i krwiak w stawie (czasem niezbędna jest punkcja stawu i usunięcie krwi), zablokowanie stawu w ograniczonym zakresie ruchu, ból i niestabilność stawu przy próbie obciążania (wrażenie "uciekania"). Każdy uraz stawu kolanowego wymaga pilnej konsultacji ortopedycznej, diagnostyki obrazowej (RTG, MRI) oraz wdrożenia adekwatnego leczenia.

Najczęstsze objawy to:

• silny ból
• słyszalny trzask
• obrzęk
• krwiak w stawie (czasem niezbędna jest punkcja stawu i usunięcie krwi)
• zablokowanie stawu w ograniczonym zakresie ruchu
• ból
• niestabilność stawu przy próbie obciążania
• wrażenie "uciekania" w wyniku uszkodzenia więzadeł

Bieganie długich dystansów po twardej nawierzchi może doprowadzić do uszkodzenia stawu, zwłaszcza w przedziale przyśrodkowym w okolicy łąkotki przyśrodkowej. Czynnikiem ryzyka są: nadwaga lub otyłość, deformacje osi stawu lub stopy, zły dobór obuwia trenignowego lub zbyt rzadka jego wymiana, nadmierne obciążenia trenigowe, przebyte urazy lub operacje stawu kolanowego. Bieganie po asfalcie może też prowadzić do powstawania zespołów przeciążeniowych tj. kolano biegacza, zespół pasma biodrowo-piszczelowego, zapalenie rozścięgna podeszwowego, metatarsalgii i innych.

Bieganie długich dystansów po twardej nawierzchi może doprowadzić do uszkodzenia stawu, zwłaszcza w przedziale przyśrodkowym w okolicy łąkotki przyśrodkowej. Towarzysząca ciężkiemu treningowi nadwaga lub otyłość, deformacje osi stawu lub stopy, zły dobór obuwia trenignowego lub zbyt rzadka jego wymiana, nadmierne obciążenia trenigowe, przebyte urazy lub operacje kolana mogą prowadzić do uszkodznia stawów kolanowych. Aby chronić stawy kolanowe podczas biegania pamiętaj o unikaniu biegania po twardej nawierzchi, ograniczeniu kilometrażu, systematycznym, stopniowym zwiększaniu dystansu z tygodnia na tydzień. Pamiętaj o dniach i tygodniach regeneracyjnych. Niezmiernie ważne jest unikanie biegania z otyłością, dobór właściwego obuwia biegowego (w sklepach specjalistycznych dla biegaczy), unikanie biegania po nierównym, źle oświetlonym terenie. Trening warto zaczynać z głową. I jeśli nie z trenerem biegowym, warto przynajmniej zapoznać się z lekturą dotyczącą treningu biegowego, zanim jeszcze dopadnie Cię kontuzja!

Zdrowe stawy kolanowe po bieganiu nawet dłuższych dystansów nie powinny boleć. Jeżeli tak się dzieje należy zastanowić się, czy nie popełnione zostały błędy treningowe (za dużo, za szybko, za mocno). Warto zrobić sobie wówczas przerwę od biegania tak, aby ustalić przyczynę dolegliwości. Może to być zwykłe przeciążenie, zwłaszcza jeżeli dopiero zacząłeś przygodę z bieganiem i kolana są jeszcze nieprzyzwyczajone do obciążeń. Zwłaszcza jeżeli masz nadwagę. Przyczyną może być niewłaściwa technika biegu, zły dobór obuwia biegowego, a także jego zbyt rzadka wymiana. Jest również duża grupa chorób kolana wśród biegaczy z dużym stażem, związana z przeciążeniami: kolano skoczka, zespół pasma biodrowo-piszczelowego, zapalenia kaletek, entezopatie, wreszcie mogą pojawiać się zmiany zwyrodnieniowe. Jeśli dolegliwości utrzymują się przez kilka tygodni pomimo oszczędzania, warto skonsultować się z ortopedą.

Po wewnętrznej stronie stawu kolanowego znajdują się ważne struktury stawowe, takie jak łąkotka przyśrodkowa, więzadło poboczne piszczelowe oraz gęsia stópka (pes anserinus). Najczęściej u osób starszych dolegliwości bólowe spowodowane są zwyrodnieniowymi uszkodzeniami łąkotki przyśrodkowej lub ekstruzją łąkotki, czyli nieprawidłowym wysuwaniem się jej ze szczeliny stawowej. Często dochodzi też do zapalenia gęsiej stópki, czyli przyczepu więzadeł poniżej stawu kolanowego.

Dłużej trwające dolegliwości wskazywać mogą na rozwijającą się lub już rozwiniętą chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego. U osób młodszych dolegliowości mogą być spowodowane uszkodzeniem urazowym łąkotki przyśrodkowej lub naderwaniem więzadła pobocznego piszczelowego. W każdym z tych przypadku warto rozważyć konsultację ortopedyczną.